Emrê merdimî qasê dinya pîl nîyo labelê goreyê xo zî qij nîyo. Emrê dinya 4.5 mîlyarî yo û emrê merdimî zî 300.000 serrî yo. Helbet ma bi vateyê merdimî ra homo sapîensî ra behs kenî. Merdim tena homo sapîensî ra teşkîl nîyo. Homo habîlîs, homo erektus, homo neandertal ûsn., nê heme tewir mensûbê cînsê homoyî yî. Tewirê merdimî tewirêko balkêş, tewirêko kovî, tewirêko nedîyar o. Xoza de heme tewirî popûlasyanê xo de bi şeklêk wenî, çerenî, borenî, nîyawenî, vazdanî, rakewenî. Werdiş û rakewtiş hema-hema xususîyetê heme tewiran o. Nê tewiran ra yewî nêeşkeno tewiranê bînan bikişo, postê înan vejo, cayanê înan bibedilno, werdişê înan xesp bikero û tewiranê bînan zî ê mehalî de vîndî bikero. Merdimî nêeşkenî bifirî labelê eşkenî ganîyê ke firenî cayanê înan teng bikerî. Nêeşkenî qasê pilingî vazdî labelê eşkenî derûdorê dinya (40.000 km) bi roket 2 saetî de biqedênî. Helbet nê xususîyetî muhîm î, labelê ê baş î xirab î ma nêeşkenî çiyêk vajî. Ma eşkenî vajî no semedê averşîyayîşê merdimî baş o yan ney? Rasta ey merdim, tewirê heme merdiman ra ciya yo, goreyê xo şexsê xo zî munhasir o. Goreyê xo her tewir munhasir o labelê semedê ganîyanê bînan ma eşkenî vaje her tewir bîla merdim semedê ganîyanê bînan tehdît nîyo.

Dinya de pêserîye

Merdim hem semedê xo tehdît o hem zî semedê ganîyanê bînan. Wexto ke merdim dinya kifş kerd semedê dinya tehdît nêbi, wexto ke xo kifş kerd no vernî ganîyan ra bigîrî heta xo bi tehdîtê her kesî. Helbet çira wina bi ma nêzanî. Merdim verê cû bi mîlyaran serran semedê xoza hende tehdît nêbi çi bi ke merdimî nê serran  qirkerdişê potansîyelê heme ganî û bêganan ard.

Verê cû dinya de mabenî heme ganîyan de mutabaqatêk est bî. Nê mutaqabatî de ganî her kes goreyê xo dinya ra îstîfade bikero. Werdanê xo zî pêser nêkero, cilanê xo zî. Bi milyonan serran bi nê qaydeyî dewam kerd.

Mutabaqatê ganan

Merdim derûdorê xo vera-vera çendêk şinasna waşt ke çend pîl bo hende hukm bikero û bigîro destê xo. Waşt ke qebîlaya xo reyde daran ra û derûdorî ra çîyanê werdan qasê xo semedê xo arê bido. Qet nêkerdêne pêser çunke mabênê ganîyan de mutabaqat wina bi. Ganî her tewir çiyêkî ra îstîfade bikero. Heta erdramitişî cuya merdiman wina bi. Wexto ke ramitişê erdî dest pêkerd saetêk de hezar kîlo xeleyî çîna. Helbet zanî seba ey no xele zaf o labelê reyna zî nêvindet, erd ramit û ramit û hezar kîlo werd pêser kerd. Çendêk kerd pêser xo hende zî vêşan qebul kerd. Motîvasyonê xo vêşanîya xo ra girewt. Nufusê ey verê cû bi hezaran bi badê cû bi, bi mîlyonan. Sey xeleyî hûmara ey zêde bi labelê nêweşî zî zêde bîye.

Milkê merdimî

Merdimî vernîya awe girewte, erdê xo kerdî zêde xo rê banî viraştî. Darî birnayî kerde linga qesran. Zereyê kerrayan qelişna xo rê kerd resmê medenîyetî. Heywanî qefilnayî xo rê kerdî milk. Posteyê ey kerd saqo, muyê ey xo rê kerdî îşlig û şapik. Şitê ey xo rê kerd werdo germ. Waşt ke her çî bikero milkê xo. Çend milkê ey zêde bi çimvêşanîya ey zî zêde bi. Destê ey de milkê ey zaf bi labelê qet ey rê qîm nêkerdêne. Têşanîya ci berd la reyna zî xo têşan hîs kerdêne. Seba aye barajî viraştî. Reyna zî têşanîya ey nêqedîyaye. Serê deryayan de pirdî viraştî, lingî eştî her qita ne verada ganîyê bînî xo mird bikerî ne zî verada merdimê binî xo biresnî ganîyanê bînan. Sey nêweşî kontrolê xo vîndî kerd. Nêzanî se bikerî bîyî esîrê vêşanîye û têşanîya xo. Destê kesî de çi est bi waştêne ê destan ra bigîro seba aye çim eşt heme destan. Wexto ke xo nêeşka biresno engiştan, o çax destê înan înan ra girewt. Wexto ke resa dest na hewe fekê merdimî, merdimî ra girewt. Wexto ke o zî bes nêame banê merdimî girewto zî bes nêame leşa merdimî merdimî ra girewte. Dima derûdorê xo ra ewnîya, dî ke derûdorê ci de kesêk nêmendo. O çax xo zî werd.

Dinya û merdim

Merdim wexto ke nê denklemî ra vejîya dinya çiyêk vîndî nêkerd. Çend serran de cayê pirdan darê pîlî girewtî, cayê banan pelê zergûnî girewtî. Cayê kolanan zerqetî û cayê asmênî zî bi hezaran mîlçikî girewtî. Her tewir reyna resa warê xo bê merdim, bê xem. Wina aseno ke dinya bê merdim zî dinya ya, labelê merdim bê dinya do merdim nêmano.