Seke zanîyeno çekuya “demokrasî” eslê xo de yunankî ya. “Demo” yeno manaya şarî, “kratos” zî yeno manaya îqtîdarî. Wirdî çekuyî yenê têhet û benê “îqtîdarê şarî”. Demokrasî de bi destê şarî şuxilnayîşê serdestîye esas o. Xeylêk formê demokrasî est ê. Înan ra yew demokrasîyo temsîlî yo. Nê demokrasî de serdestîye rasterast bi destê şarî nê, bi destê temsîlkaranê ke weçînîyenê yena xebitnayene. Nê formê demokrasî de şar têna weçînayîşan reyde tewrê îdareyî beno. Mîyanê şar û temsîlkaran de “têkilîyêka temsîlî” yan zî “morfolojîke” est a. Persê ke şarî eleqedar kenê, parlamento de yenê nîqaşkerdene û bê îradeyê şarî yê rasterastî qerarî gêrîyenê. Mîsal Tirkîya de demokrasîyo temsîlî est o. No demokrasî bîla binê xeterî de yo. Çike yew merdim, yanî Erdogan wazeno “otokrat” bibo, parlamentoyî “pasîfîze” bikero û sey totem bêro bimbarekkerdene. Yanî serdestîye hetê temsîlkaran zî nêna gurênayene. Tirkîya mîyanê otokrasî û demokrasîyê temsîlî de sey “derguşe” hêjîyena. Rejîmê Erdoganî “omnîvore” yo, ey pêro ercê exlaqî û huqûqî werdî.
Yew formê demokrasîyo bîn “demokrasîyo rasterast” o. Nê tewrê demokrasî de serdestîye hetê şarî ra rasterast yena xebitnayene. Yanî derheqê dewlete yan îdareyî de heme qerarî bê mabênkar gêrîyenê. No formê demokrasî formo ke demokrasîyê îdealî rê tewr nêzdî yo, yo. Yeno fikrîyayene ke verê cû şaristananê yunanan de yanî “polîsan” de şar raşteyan de ameyêne têlewe, derheqê persan de nîqaşî kerdêne û netîce de qerarî girewtêne. Dima ra nê qerarî dîyêne îdarekaran û peynîye de konsensus virazîyêne. Labelê nê şeklê demokrasî yê prîmîtîvî de têna “camêrdî” est bîyî, îradeyê cinîyan û bendeyan çin bî. Polîs yan cîvîtas bi destê meclîsêko têna hemwelatîyanê camêrdan ra ameyêne pê, îdare bîyêne. Ewro no formê demokrasî têna Swîs de çend kantonan de est o. Merdim xo vîr ra nêkero ke demokrasîyê rasterastî de “îqtîdar, otorîte û hîyeraşî” mînîmîze beno.
Teorîya Karê Komunîkasyonî
Nê rojan mefhûmê “demokrasîyo muzakerevan” zî zaf yeno nîqaşkerdene. Bi taybetî Serekê PKK’yî Abdullah Ocalanî bale ante nê mefhûmî ser. Seke zanîyeno demokrasîyo muzakerevan îngilizkî (deliberative democracy) ra ameyo açarnayene. Çekuya “deliberative” nîqaşkerdiş, fikrîyayîş, ercnayîşî reyde eleqedar bena. Yanî demokrasî yo ke nîqaşanê xorînan û gargarkerdişan esas geno yo. Nê formê demokrasî de goşdarkerdiş û fikrê merdimê bînî rê rêzdarîye muhîm ê. Bi no hawa qerarê ke komelî eleqedar kenê, bi aqlê hemparî gêrîyenê. Tayê cigêrayoxî nusenê ke bingeyê nê formê demokrasî de “Teorîya Karê Komunîkasyonî” ya Jurgen Habermasî est a. Habermas vano ke normê ke mîyanê ci de komelo demokratîk ciwîyeno, berhemê muzakereyê pêroyî yo ke hemwelatîyî pîya virazenê yo.
Komara demokratîke
Ewro Tirkîya de yew prosesê demokratîkbîyayîşî domîyeno. Baxusus komelê Kurdîstanî wazeno ke heme persê ci bi şeklêko radîkal bêrê çareserkerdene. Na çarçewa de nîqaşkerdiş û goşdarîkerdiş girîng ê. Komel paweno ke netîceya nê prosesî de hem Tirkîya hem zî Kurdîstan de demokrasîyo rasterasto ke qîymet dano “muzakereyan” bêro awankerdene. Seba xelasa heme şaran, nasnameyan, ziwanan û kulturan têna yew “opus magnum” est o, o zî “komara demokratîk” a.
