Meşa ku ji 1ê cotmehê û vir ve li Amedê dest pê dike, encama têkoşîn û daxwaza aştiyê ya ku jinên kurd bi salane ava kirine ye. Ji ber ku ev meş ne tenê çalakiyek e; ji bo pêşerojê îfadeya bîr û îradeya dîrokî ya gelê kurd bi taybet jî jinên kurd e.

Her jina ku di vê rêyê de dimeşe, ne tenê çîroka xwe ya kesane li ser pişta xwe, di heman demê de barê sed salî yê xitimandinê li ser vê erdnîgariyê jî hildigire. Meş bi xwe tevgerek e ji bo şikandina deriyên ku ji hêla siyasetê ve hatine girtin. Ji ber ku dirûşma bingehîn a vê tevgerê diyar e: ‘Em bi hêvî ber bi azadiyê ve dimeşin.’ Ev hêvî ne tenê xwestek e; weke dengê lêgerîna maf û pêwîstiyekê derketiye ser rêyan.

Gotûbêja herî xurt a vê meşê ew e ku aştî ne ji bo jinan hilbijartinek e, mecbûrî ye. Ev ji bilî ku sloganek siyasî ya hişk e, ezmûna hebûnî ya jinên kurd di hawîrdora pevçûnê de bi kurtî vedibêje. Ji bo jinan, şer nayê wateya li eniyên pêş. Şer tê wateya koçberiya bi darê zorê, tê wateya xizanî, tê wateya wêrankirina aboriyê û ya herî girîng jî tê wateya zêdebûna tundî û zordariya li ser jinan.

Rewşa şer serdestiya zimanê mîlîtarîst xurt dike, ku di encamê de jin ji qada giştî, carinan jî ji malên xwe têne derxistin. Ji ber vê yekê aştî ne tenê ji bo tevgera jinên kurd çareseriyeke siyasî ye, ji bo wekheviya zayendî û jiyana azad jî şertek e. Gotinên dayika ku beşdarî meşê bûye, “Zarokên me beriya ku aştî pêk were venagerin malên xwe” vê bingeha felsefî bi awayê herî hêsan vedibêje. Ev pêwîstî hêza rastîn e ku jinan ji asfalta germ a Amedê digire û digihîne korîdorên sar ên Enqereyê.

Daxwaza sereke ya di navenda meşê de azadiya fizîkî ya Abdullah Ocalan û bidawîkirina tecrîdê ye. Ji bo siyaseta kurdî, Ocalan ne tenê wekî rêber, lê di heman demê de wekî muxatabê sereke yê çareseriyê û garantorê aştiyê jî tê dîtin. Jin berdewamiya tecrîdê ne tenê weke sînordarkirina azadiya Abdullah Ocalan, herwiha weke girtina siyasî ya hemû deriyên çareseriyê jî dibînin. Ew di wê baweriyê de ne ku ger aştî were xwestin, divê têkilî bi kesayetek ku bikaribe ji bo çareseriyê pêbaweriyê saz bike û bi mîlyonan mirov wî wekî muxatab bihesibînin re were sazkirin.

Meş vê daxwazê di asta herî bilind de îfade dike û polîtîkaya ‘tecrîd û xitimandinê’ ya ku ev deh sal in siyaset diparêze deşîfre dike. Tiştê ku divê Enqere bibîne ev e ku li pişt vê daxwazê ne tenê îradeyek siyasî heye, lê di heman demê de baweriya ku ‘mafê me yê aştiyê tê asteng kirin’ heye. Ev bawerî bi girêdana hestyarî û dîrokî ya bi meşên sembolîk ên jinan ber bi Amara (cihê jidayikbûna Ocalan) ve tê xurtkirin. Dibêjin, ‘Em mafê xwe yê hêviyê dixwazin’.

Taybetmendiya herî krîtîk a ku vê meşê ji hevpîşeyên xwe cuda dike, pêşengiya mutleq a jinan e. Aktîvîstên TJAyê, siyasetmedarên jin ên Partiya DBP û DEMê, akademîsyen û nûnerên saziyên sivîl vê çalakiyê bi rengê jinan xêz dikin.

Di nava daxwazên jinan de bi awayekî fermî naskirina pergala hevserokatiyê heye. Ev ne tenê meseleya navxweyî ya siyaseta kurdî ye. Ev kevirê bingehîn yê ku pîvanên demokrasiyê yên Tirkiyeyê destnîşan dike ye. Jin îdia dikin ku hevserokatî modela herî pêşketî ya demokratîk e, di biryargirtinê de wekheviya jin û mêr saz dike. Îhmalkirina vê modelê, di çavên wan de, ne tenê temsîliyeta jinan, di heman demê de pirdengiya demokratîk jî red dike.

Bi her pêngava ku di tevahiya meşê de tê avêtin, ev îradeya azadîxwaz û wekhevîxwaz a jinan tê hîskirin. Dizanin ku çareseriya pirsgirêka kurdan jî bi çareserkirina zayendperestiyê pêkan e. Ji ber vê yekê ger maseya aştiyê bê avakirin jî, gotina jinan a wekhev a li ser wê tabloyê xeta sor a sereke ya vê tevgerê ye. Ev jinên ku gihîştine Enqereyê, ne tenê ala gelê kurd, di heman demê de ala wekheviya hemû jinên Tirkiyeyê jî hildigirin.

Bîra dîrokî û berxwedan

Rêya ji Amed, Riha, Dîlok, Edene, Konya û Mêrsînê ya ber bi Enqereyê ve ne rêyeke ku bi awayekî rasthatinî hatiye hilbijartin e. Ev rê jî bîra erdnîgarî û dîrokî ya tevgera siyasî ya kurdan e.

Hilvan û Halfeti du navendên sembolîk ên berxwedanê ne. Di silavên ku li vir hatin kirin de tê dîtin ku di meşê de ne tenê navendên bajaran, gund û gel jî piştgiriya vê meşe dikin.

Edene û Mêrsîn cihên ku hebûna kurdan li metropolan herî zêde tê hîskirin, bi koçberiyeke dijwar in. Rastiya ku meş di van deran re derbas bû, teqez dike ku ev mijar êdî ne pirsgirêkek herêmî ye, lê dînamîkek civakî ye ku derbasî bajarên mezin ên Tirkiyeyê bûye.

Konya derbasbûna ji erdnîgariya Anatoliya Navîn, ku hestên neteweperestî lê zêde ne, sembola hewldana meşê ya ji bo derbaskirina civakî û danîna diyalogê ye. Ev cesaret e ku di erdnîgariyên herî dijwar de jî dengê aştiyê bilind bike.

Jinên ku li ser vê rêyê dimeşin ne tenê çalakiyan li dar dixin, merasîma civîna gel jî li dar dixin. Kêfxweşiya ku bi sirûd, çepik û dirûşman çêdibe, herî berçav e ku îradeya siyasî li herêmê hîn zindî ye.

Ezmûna têkoşîna pirsgirêka Enqereyê

Enqere, cihê meşê, muxatabê siyasî yê van hemû daxwazan e. Ev çalakiya ku yekser piştî vekirina Meclisa Neteweyî ya Mezin a Tirkiyeyê pêk hat, ne tesaduf e; Peyama ‘Êdî şansê we yê paşxistina vê pirsgirêkê nemaye’ ji Meclîs û hikûmetê re radigihîne.

Hişê siyasî yê Enqereyê çawa li vê meşê dinêre dê ji bo paşeroja Tirkiyeyê diyarker be. Ger meş bi tenê wekî ‘xwenîşandanek neqanûnî’ an ‘provokasyon’ were binavkirin û bi barîkatên polîsan re were pêşwazîkirin, ev nîşana herî zelal e ku siyaset di xitimandinê de israr dike. Lê erka siyasetê ew e ku guh bide daxwazên herî tund, herî dijwar û rewa yên ku jê re tên kirin û vekirina kanaleke diyalogê ye.

Hêvî di rê de ye

Meşa ‘Em bi hêvî ber bi azadiyê ve dimeşin’ ku ji Amedê derket, hewl da ku di nava hefteyekê de ne tenê ji dûrahiyên erdnîgarî, dîwarên pêşdaraziyên civakî û xitimîna siyasî jî derbas bike.

Ev çîroka berxwedana jinên kurd e; bangek e ku diqîre ku divê aştî ne tiştek ku tenê di navbera dewletan de pêk were ye. Aştî divê di pêşengiya gel û jinan de pêk were. Li ser şopa jinan bîranîna dîrokî ya gelê kurd, daxwaza wan a zimanê dayikê, îradeya wan a siyasî û ya herî girîng jî pêwîstiya wan a aştiyê ji Enqereyê heye.

Niha top li navenda siyasî ya welêt e. Guhdarîkirina dengê vê wijdanê dê bibe gava yekem a herî pêwîst ji bo çareserkirina pirsgirêka herî mezin a Tirkiyeyê. Heta ku gavên jinan berdewam bikin, hêvî hê jî zindî ye. Di vê hevaltî û biryardariyê de ez ji bo sibê temînata herî mezin dibînim.