Sazîya MED-DERî ke bi serrana ke xizmetê lehçeyanê kurdkî kena, xebatêka bi coş û heyecanêko pîl da destpêkerdêne. Sazîya MED-DERî dest bi atolyeya kirmanckî (zazakî) ya daraxê mamosteyîye kerd. Ma serê nameyê rojnameyê Xwebûnî mamostayanê Sazîya MED-DERî Mehmet Emîn Gokdemîrî ra mexsed û çerçeweya nê karî pers kerd.

Mehmet Emin Gökdemir heman demî de Baroya Amedî de Pawitoxîye keno û Merkezê Heqê Merdiman de ca geno. Nêzdîyê des serrî yo zî ziwan ser o eleqadar beno, tewr peynî Unîversîteya Artukluyî de lisansê xo berz tezê Ferhengê Termanê Huqûqî ser o, nuşto. Nika zî karê avûkatîye, ziwan û edebîyat ser o nuşteyan nuseno.

Werpersê Mamosta Mehmet Emîn Gokdemîrî vera persanê ma wina yê:

Ti eşkenî ma rê karê mamosteyîya zazakî ser o qalî bikerê?

Belê seke yeno zanayîş tarîxê kurdkî (zazakî) nêzdîyê) 5.000 serrî yo o. Senî ke zazakî bîya mîyanê tarîxî de ziwanê bînî zî bîyê û heta ewro zî estîya xo dewam kenê. Semedê ke zaf ziwanî est ê hewceyîya ziwanmusnayîşî zî hewceyîyêka tarîxî ya. Semedê têkîlî, komunîkasyon, bazirganî û yewbînî fehmkerdişî merdiman timûtim ziwanê yewbînan musayî. La tay semedan ra merdim tena ziwanêko xerîbî ney ziwanê xo zî museno.

Dersa zazakî senî yew formatî de yena dayene?

Dersa zazakî konseptê modernî yê dersdayîşî taqîp kena û bi nê formatan yena dayîş. Kursî darax bi darax (îngîlîzkî; level by level) yenê dayîş. Nê daraxî; daraxê destpêkî, daraxo yewin, daraxo diyin, daraxo hîrêyin û daraxê mamosteyî yê.

Ti eşkenî ma rê yewbiyew behsa daraxan(sevîyeyan) bikerê?

Belê, daraxê destpêkî bi materyalanê xusûsî yê nê daraxî ser o yenê dayene. Nê daraxî de wendekarî tewr vernî (sey A0ê îngîlîzkî) ra dest pê kenê. Nika ziwanmusayîşî de tewr xusûseto muhîm maruzîyetê ziwanî yo yanî ganî o keso ke ziwan museno ganî ê ziwanî tena kursî de dersan ser o ney zaf saetan û heta ke eşkeno nê ziwanî bigîro ziwanê xo yê rojane û her qadê cuye de bixebitino. La tewr vernî ganî qet nêbo çeku û îfadeyanê sereke yê cuye bizano, no zî bi nê daraxî beno mimkun.

Daraxanê bînan de semedê ke wendekarî, zazakî ser o pratîkan ca bîyarê ziwanê dersdayîşî ziwanê zazakî yo. Goreyê nê metod ke nameyê ey direct method o, Charles Berlitzî seserra 20ine de nê teorîyî erzeno werte û dersê ziwanî zî zêdêrî nê qeyde yenê dayene. Daraxo yewin, diyin, hîrêyin û ê mamosteyîye teqez bi ziwanê kurdkî ser o yenê dayîş. La daraxê destpêkî semedê ke wendekarî bin ra kurdkî nêzanê û dersdayîşê ziwanê zazakî ser o pêro çekuyan ra xerîbî fehmkerdiş kêmîyeno nê semedî ra nê daraxî de ziwanê dersdayîşî goreyê asankerdişê fehmkerdişî bedelîyeno. Wendekarî hazirîya kurdkî fehmkerdişî kenê û êdî daraxanê bînan de tena zazakî qalî bîyeno.

Keso/a ke qet zazakî nêzanibo ganî se bikero/a?

Seke ma va keso/a ke qet zazakî nêzanibo tewr vernî de ganî dest bi daraxê destpêkî bikero. Tîya de dersî goreyê teorîyê Wilga Rivers, Robert Ladoyî, konspetê “trasitional approach”î yanî ziwanê hedefî bi ziwanê xo yê dayîke de musayîş est o. Goreyê nê fikrî konsept û çekuyan rê şinasîye ganî bi ziwanê hedefine ney ziwanê wendekarî ser o dest pê bikero ke fehmkerdişê nê konseptî hîna asan bibê. La no tena semedê nê daraxî yo, daraxanê bînan de wendekar bi ziwanê kurdkî xorînî, çeku û konseptanê her tewirê zazakîyî rê do maruz bimano û nê ziwanê hedefî aver bero.

Daraxê destpêkî ra pey kamcîn daraxî est ê û proses senî vîyareno?

Daraxê destpêkî ra pey daraxê yewin, diyîn û hîrêyînî est ê. Nê daraxî zî goreyê qewetê hakîmîyetê ziwanî gambigam aver şinê. Daraxê yewinî de wendekarî komunîkasyonê sadeyan (basîtan) musenê. Îfadeyê kilm û ê ke zaf yenê xebetnayene yenê musnayene. Tîya de qewetanê goştarîkerdiş, wendiş, qalîkerdiş û nuştişî muhîm ê, nê yenê xebetnayene.

Daraxê diyînî de zî reyna nê qewetê erjîyayeyî û êdî cumle û rewşê tayîna komplîkeyî yenê fehmkerdiş. Reyna tîya de zî amanc mîyanê rojane de aver berdişê jêhatîyê goştarîkerdiş, wendiş, qalîkerdiş û nuştişî averberdiş o.

Daraxê hîrêyinî de êdî wendekar metnanê têmîyankewte û giranziwanîyan fehmkerdiş, ê ke ziwanê dayîke înan zazakî yo înan de qalîkerdişo herekbarîyan û fikranê xo zî dergaderg nuştişî ser o xebata xo keno. Semedê herekbarîye nê daraxî de wendekar/e cîyayîya fekanê zazakî yê herêman ser o xo aver beno. Ziwanê standart û xusûsetanê fekan têvar ano. Daraxê hîrêyînî berê xeylê qadanê teknîkîyan ser o qalîkerdişê ziwanê kurdkî akeno.

Daraxê mamosteyîye çi yo, senî yew formatî de derse yena dayîş?

Seke ma vernî de vatîbî, nê daraxî pêro game bi game yenê dayîş yanî wendekarêk tena eşkeno daraxê xo bi serkewtişî biqedîno û derbasê daraxê vernîyî bibo. Pêro daraxan bi serkewtişî qedînayîşî ra dima ê wendekarê ke wazenê zazakîya xo hetê perwerdeyî tewr aver berê eşkenê bêrê.

Nê daraxî de erjê; tena zanayîşan dayîş ney îdarekar û mamosteyê prosesê musnayîşî, asankarîye, dexîlkerdişê wendekaran, xebetnayîşê materyalan, teknîkanê îmtîhankerdiş-erjnayîşî, yenê dayene.

Nê daraxî de semedê ke nê erjê wendekaran bizedîyê 11 dersî mîyanê 9 aşman de bi cîya-cîya mamosteyan reyde yenê dayene. Nînan ra;

– Gramer 1-2; nê di dersan de wendekarî xusûsetanê ziwanê kurdkî ser o tena dersgirewtiş ney cigêrayîşanê xorînîyan, nîqaşanê modern û kehenan, pratîkê dersdayîşî vînenê. Amanc nê erjan xurtkerdiş û hakîmeyetê gramerê ziwanî zêdînayîş o.

– Edebîyato fekkî; na derse de waştiş folklorê kurdkî yê nênuştekîyan ser o mîsal; deyîrî, estanikî, vateyê verênî, îdyom û her tewirê qalibê asanfehmdayîşî ser o îfadeyî goreyê xusêsetê herêman yenê dayîş.

– Edebîyato nuştekî; na derse de edebîyato nuştekî tewr nuşteyo edebî ra dewro klasîk, modern û postmoderî ser o, hem ziwanê zazakî hem zî ê dinya; formanê şîîr, roman, hîkaye û tîyatro ser o yenê nawneyene.

– Atolyeya têkîlîya dem û ziwanî, na derse de wendekarî kronolojîyê demî de bedelîyayîşê ziwanî; merdimanê verînan ra heta nika vînenê û pêro pîya nîqaş kenê.

– Açarnayîş; na derse wendekarî ziwananê bînan yê sey îngîlîzkî, kurmancî, tirkî ra îfadeyan û metnan bi xusûsetê gramer ê bi zelalî fehmbîyayîşî reyde qaîde û pratîkê açarnayîşî musenê.

– Formasyon; na derse de wendekarî nê zanistanê xo teknîkanê formasyonî; goreyê pedagojî, teknîkê musnayîşî yê taybetî, psîkolojîyê musnayîşî ser o, tewr teknîkê musnayîşan teorî û pratîkî de musenê û ser o cigêrayîşan kenê.

– Teknîk, na derse de wendekarî hacetê musnayîşî yê verênan û newe ê teknolojîkan ser o, tewr asanan musenê. No musnayîş ameyoxî de do formatê dersdayîşî asanêr bikero. Derse de feydegirewtişo tewr zafîn yeno amanc kerdene.

– Atolyeya têkîlîya cuy û ziwanî; na derse de zî, mîyanê cuye û ziwanî de cayê cinîyan, ehemmîyetê cinî, maye û cuye yenê nîqaşkerdene. Têkîlê cuye û ziwan yeno cigêrayîşkerdene û wendekarî ziwanê zazakî nîqaşê teknîkîyan ser o, hakîmeyetê ziwanê xo aver benê.

– Ekolojî; na derse de têkîlîya ziwan û cografyaye yeno nîqaş kerdene. Elaqayê herfan, çekuyan, cumle û îfadeyan de ca û ehemmîyetê dinyaya zazayan yeno cigêrayîş kerdene û nê tekîlîyî yenê nawneyene.

Pêro pîya nê dersan bi serkewtişî qedînayîşî ra pey daraxê mamosteyîye qedîyena ê wendekarê ke bi serkewtişî qedînayî êdî belgeyê mamosteyî heq kenê.

Dersî key dest pê kenê û her kes eşkeno bikewo nê dersan?

Dersî formatê online û rîbirî de yenê dayene. Qeydî zî faweyê lînkê înternetê û fîzîkî cayê Medderî de yenê girewtene. Wendekarî nê formatan ra kamcîn biwazê goreyê daraxê xo beşdarê nê kursan benê û goreyê serkewtişîya xo eşkenê pêro dersan bivînê.